21. listopada 1927 r. „Ilustrowany
Kurier Codzienny”:
Pierwsze nieśmiałe próby
zaadaptowania samolotu do roli latającego ambulansu podejęło w roku 1910 dwóch
amerykańskich oficerów, już siedem lat po pierwszym locie braci Wright. Eksperyment
zakończył się jednak katastrofą – samolot rozbił się po kilkuset metrach lotu. Raczkujące
lotnictwo nie było jeszcze gotowe na przewóz chorych.
Dopiero I wojna światowa i dynamiczny rozwój
konstrukcji lotniczych umożliwiła
pierwsze udane próby podniebnego przewozu pacjentów. W 1915 roku Francuzi prowadzili lotniczy transport
rannych na froncie serbskim, choć pierwsza modyfikacja Doranda AR przystosowana do tego celu pojawiła się dopiero w roku 1917. Niedługo później – na
początku 1918 roku – powstała z kolei sanitarna wersja amerykańskiego
Curtissa JN-4D Jenny zaprojektowana przez kpt. William C. Ockera i mjr. Wilsona E. Drivera. W 1919
roku Brytyjczycy zmodyfikowali swojego Airco DH.6. Wersja ta nie weszła
jednak do użycia.
Prawdziwy rozwój lotniczej ewakuacji medycznej następił dopiero po zakończeniu Wielkiej Wojny. Jego areną były bezkresne pustynne
przestrzenie Bliskiego Wschodu oraz północnej Afryki. Duże odległości dzielące brytyjskie garnizony wojskowe od
szpitali oraz brak infrastruktury drogowej sprawiały, że transport lotniczy był
nieraz jedyną szansą na przeżycie dla rannych i chorych. Tak było w kwietniu 1923 roku, kiedy to operujący w Północnym
Kurdystanie oddział Jego Królewskiej Mości zdziesiątkowała czerwonka. Z bazy Rowanduz na
terenie dzisiejszego Iraku, do Kirkuku, a dalej do Bagdadu, lotnicy przerzucili
198 chorych. Gdyby nie lotnictwo ich los byłby przesądzony. Rozkwit ewakuacji medycznej w Service
Aéronautique także związany był z
koloniami. W roku 1922 służbę operacyjną rozpoczął dywizjon sześciu
maszyn, którego zadaniem był właśnie transport sanitarny. Jego piloci wykazali się podczas wojny w Republice Rifu (obecnie leży w Maroku). Łącznie ewakuowali
oni drogą powietrzną około 2200 rannych francuskich żołnierzy.
Polacy dość szybko docenili tę formę transportu medycznego.
Już w 1924 roku w młodym i pełnym problemów państwie powołany został Komitet
Utworzenia Lotnictwa Sanitarnego. Inicjatorem tego przedsięwzięcia był gen.
dr med. Felicjan Sławoj-Składkowski. Pierwszy lot z pacjentem odbył się na
trasie Dęblin-Warszawa w roku 1925. Generał był wielkim orędownikiem lotnictwa
sanitarnego. Na bieżąco śledził jego rozwój w innych krajach. Dał temu wyraz w
okólniku ministra spraw wewnętrznych z 8 lutego 1927 roku: Doświadczenia z ostatniej wielkiej wojny europejskiej, a także z walk
ostatnich w Marokko, Syrii i d. p . wykazały,
jak wielkie znaczenie mają samoloty przy przewożeniu rannych z pola bitew do
punktów opatrunkowych i do szpitali. (…) Ministerstwo Spraw Wojskowych zgodziło się przeznaczyć 3 samoloty
sanitarne dla użytku ludności cywilnej. (…) Jakkolwiek dla zapewnienia całej ludności Polski przewozu samolotami
sanitarnymi potrzeba będzie prócz tych trzech samolotów jeszcze 5-6 nowych, to
jednak dla dobra sprawy nie należy czekać, lecz przystąpić do uruchomienia
gotowych już samolotów, tembardziej, że brakujące w roku przyszłym będą już
gotowe (pisownia oryginalna – aut.).
W
roku 1928 polskie lotnictwo sanitarne posiadało już 20 maszyn. Samolotem, który listopadowej niedzieli 1927 roku rozpoczął służbę na rakowickim lotnisku był francuski dwupłatowy Hanriot H-28S. Na pokład mógł zabrać jedną parę noszy, a oprócz
szachownic polskiego lotnictwa wojskowego na kadłubie wymalowane miał znaki Czerwonego Krzyża. W
całej Polsce takich maszyn latało kilkanaście. Wchodziły one w skład pułków lotniczych,
ale transportowały do odległych szpitali nie tylko żołnierzy. Z ich usług
korzystała także ludność cywilna. Z biegiem czasu na polskim niebie pojawiały się
kolejne maszyny z czerwonym krzyżem m.in. Lublin R-XVIb oraz RWD 13S. Należały
one do Ligii Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej oraz PCK.
 |
| Hanriot H-28S z 2 Pułku Lotniczego. Widoczny sposób transportu pacjenta. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe. |
 |
| Sanitarny Lublin R.XVIb. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe. |
 |
| Uroczyste przekazanie sanitarnego RWD-13S. Rakowice, październik 1938 r. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe. |